Posługa nadzwyczajnego szafarza Komunii św. w parafii

Rys historyczny

Posługa nadzwyczajnego szafarza Komunii św. należy do nowych, ważnych posług liturgicznych we współczesnym Kościele. Na jej wprowadzenie wyraził zgodę Ojciec Święty Paweł VI, podkreślając rolę i zaangażowanie wiernych świeckich w misję Kościoła. Bardzo ważnym papieskim dokumentem poruszającym tematykę szafarzy Komunii św. był list motu proprio Ministeria quaedam z dnia 15 sierpnia 1972 r. Dokument ten rezerwuje posługę akolity wyłącznie dla mężczyzn, ale równocześnie przestaje być ona zastrzeżona tylko dla kandydatów do sakramentu kapłaństwa. Posługa nadzwyczajnego szafarza Komunii św. została wprowadzona na mocy instrukcji watykańskiej Immensae Caritatis w 1973 r. Cała dyscyplina ustanawiania nadzwyczajnych szafarzy Komunii św. została uregulowana w Kodeksie Prawa Kanonicznego promulgowanym przez papieża Jana Pawła II w 1983 r. W kanonie 910 Kodeks stwierdza, że zwyczajnym szafarzem Komunii świętej jest biskup, prezbiter i diakon. Natomiast nadzwyczajnym szafarzem Komunii jest akolita oraz wierny wyznaczony zgodnie z kanonem 230. Przywoływany tutaj kanon 230 określa funkcje, w których wierni świeccy mogą współdziałać z wyświęconymi szafarzami. Znajdujemy w nim stwierdzenie, że mężczyźni świeccy, którzy posiadają odpowiedni wiek i przymioty ustalone przez Konferencję Episkopatu, mogą być na stałe przyjęci do posługi lektora i akolity. Równocześnie Kodeks zezwala, aby tam gdzie jest to konieczne, także świeccy, chociażby nie byli lektorami lub akolitami, mogli wykonywać pewne obowiązki w ich zastępstwie, między innymi rozdzielać Komunię św. Tak więc Kodeks Prawa Kanonicznego z roku 1983 określa grupy osób, które w pewnych okolicznościach mogą zostać ustanowione nadzwyczajnymi szafarzami Komunii św. Są to akolici (wyłącznie mężczyźni) oraz świeccy (zarówno mężczyźni jak i kobiety) wyznaczeni zgodnie z przepisami prawa kościelnego.

Posługa w Archidiecezji Lubelskiej

W Polsce Episkopat wprowadził posługę nadzwyczajnego szafarza Komunii św. w roku 1990, określając przepisy prawne, a w roku 1991 wydał instrukcję w sprawie formacji i sposobów jej wykonywania. Ta posługa zaczęła najpierw funkcjonować w diecezji katowickiej i opolskiej, a następnie w kolejnych diecezjach. W Archidiecezji Lubelskiej – decyzją Ks. Abpa Bolesława Pylaka – szafarze nadzwyczajni pojawili się w roku 1993. W swoim liście pasterskim z 1993 r. ówczesny Metropolita Lubelski nazwał udział świeckich w rozdzielaniu Eucharystii „starożytną praktyką”, która powraca do życia Kościoła. „Chociaż posługa osób świeckich, jako nadzwyczajnych szafarzy Komunii św., jest dla nas czymś nowym, należy pamiętać, że taka forma jej udzielania istniała w Kościele przez kilka stuleci. Aż do IX w. było czymś normalnym, że świeccy pomagali w udzielaniu Komunii św., chociażby poprzez zanoszenie jej chorym” – pisał Abp B. Pylak. W parafiach Archidiecezji Lubelskiej posługuje obecnie ponad 500 szafarzy nadzwyczajnych Komunii św.

Formacja szafarzy nadzwyczajnych

Kandydat na szafarza, wytypowany spośród parafian przez Ks. Proboszcza, uczestniczy w specjalnym kursie, trwającym ponad miesiąc, w czasie którego wysłuchuje wielu wykładów i bierze udział w ćwiczeniach praktycznych. Wykłady dotyczą m.in. znaczenia liturgii w życiu Kościoła, uświęcenia i kultu w liturgii, funkcji w zgromadzeniu liturgicznym, struktury i teologii Mszy św., posługi świeckich w liturgii, miejsca i misji chorych w Kościele itp. Po zdaniu egzaminu pisemnego kandydat otrzymuje błogosławieństwo od Ks. Bpa w czasie specjalnego obrzędu liturgicznego i podejmuje – w zależności od decyzji Ks. Proboszcza – posługę we własnej parafii. Legitymacja szafarza ważna jest przez jeden rok i może być przedłużana.

Wszyscy szafarze nadzwyczajni Komunii św. z całej Archidiecezji Lubelskiej biorą udział co roku w specjalnych, trzydniowych rekolekcjach formacyjnych. W roku 2019 odbyły się one w czterech seriach w domach rekolekcyjnych w Nałęczowie i Dąbrowicy. Rekolekcje są obowiązkowe i wraz z opinią Ks. Proboszcza warunkują przedłużenie możliwości pełnienia funkcji szafarza. Stałą formację duchową większość szafarzy otrzymuje w ramach swoich własnych wspólnot: Ruchu Światło-Życie, Drogi Neokatechumenalnej, Odnowy w Duchu Świętym, Legionu Maryi i in. Każdego roku organizowana jest także Ogólnopolska Pielgrzymka Szafarzy na Jasną Górę. Posługa szafarza jest dobrowolna i bezinteresowna. Szafarz nie pobiera żadnego wynagrodzenia ani od parafii, ani od osób, którym udziela Komunii św. Posługa ta ma charakter nadzwyczajny, pomocniczy. Podczas Mszy św. wykonywana jest w sytuacji, gdy kapłanów jest w danym czasie w kościele za mało, a liczba przystępujących do Komunii św. przedłuża czas jej udzielania. Decyzję o udzielaniu Komunii św. przez nadzwyczajnego szafarza podejmuje wówczas Ks. Proboszcz lub kapłan – główny celebrans Mszy św.

Posługa wobec chorych

Podstawową posługą nadzwyczajnego szafarza jest zanoszenie do domów Komunii św. tym wiernym, którzy nie mogą wziąć udziału w Eucharystii – chorym, niepełnosprawnym, osobom w podeszłym wieku. W pierwsze piątki miesiąca odwiedzają ich sami kapłani, spowiadając i udzielając Komunii św. W niedzielę natomiast i święta, kiedy księża posługują w kościele, Komunii św. udzielają chorym szafarze nadzwyczajni. Przed pójściem do osób pragnących przyjąć Pana Jezusa, szafarz uczestniczy w Eucharystii i sam przyjmuje Komunię św.

Rodzina osoby chorej, niepełnosprawnej lub w podeszłym wieku może zgłosić taką potrzebę Ks. Proboszczowi, który zawsze decyduje o posłudze szafarza poza kościołem. W domu potrzebujących szafarz nadzwyczajny sprawuje przewidziany przepisami obrzęd liturgiczny na uroczyście przykrytym stole, przed krzyżem, przy zapalonych świecach… Modli się wspólnie z chorym i jego rodziną.

Szafarze nadzwyczajni w naszej parafii

W naszej wspólnocie parafialnej do tej pory błogosławieństwa i misji do pełnienia posługi szafarzy nadzwyczajnych udzielił Ksiądz Arcybiskup trzem osobom, wieloletnim członkom Domowego Kościoła – gałęzi rodzinnej Ruchu Światło-Życie Są to: Tadeusz Zaprawa, Grzegorz Rakowski i Witold Kowalczyk.

Od lewej: Grzegorz Rakowski, Witold Kowalczyk, Tadeusz Zaprawa

Jako szafarze nadzwyczajni w różnym czasie przez szereg lat opiekowaliśmy się osobami chorymi, niepełnosprawnymi i starszymi. Część z nich wyzdrowiała i sama może przychodzić do kościoła na Eucharystię. Niektórzy odeszli już do Pana. Pamiętamy każdego z nich, każdą twarz, uśmiech, słowo… I tak jak za życia – nadal wspomagamy ich modlitwą. Spotykając się co niedzielę przez kilka lat z tymi samymi chorymi i rozmawiając z nimi, bardzo wiele dowiadujemy się o sobie nawzajem. Dzielimy się radościami i smutkami. Poznajemy swoje rodziny. Widzimy, jak mężnie, i z jak wielkim trudem sami chorzy i ich najbliżsi znoszą ciężkie krzyże. Współczując im w cierpieniu, uczymy się od nich autentycznej wiary. Podejmując kiedyś posługę szafarza myśleliśmy, że to my będziemy darem dla chorych. Okazało się jednak, że Bóg w swojej niepojętej miłości właśnie ich uczynił wielkim darem dla nas.

Witold Kowalczyk